Tạo hệ sinh thái để doanh nghiệp trong ngành dệt may tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Trong thời gian qua, ngành da giày đã tận dụng khá tốt các Hiệp định thương mại tự do, đặc biệt là các hiệp định thế hệ mới như CPTPP và EVFTA, để đẩy mạnh xuất khẩu. Tuy nhiên, trước những yêu cầu ngày càng khắt khe từ các thị trường lớn, doanh nghiệp trong ngành cần có những bước chuyển đổi phù hợp để tối ưu hóa lợi ích từ các FTA.

Tận dụng tốt FTA, tăng trưởng xuất khẩu

Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ 3 thế giới sau Trung Quốc và Ấn Độ về sản xuất và đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu giày dép, với kim ngạch xuất khẩu gần 24 tỷ USD năm 2023 và đang hướng tới mục tiêu xuất khẩu đạt 26 – 27 tỷ USD năm 2024. Ngành da giày đã khai thác tốt các FTA, đặc biệt ở các thị trường có Hiệp định EVFTA và CPTPP.

Theo số liệu từ Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam, trong 7 tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu ngành da giày đạt khoảng 13 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm trước. Dự báo với tốc độ tăng trưởng hiện tại, kim ngạch xuất khẩu cả năm 2024 sẽ đạt khoảng 26 – 27 tỷ USD. Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2025, tỷ lệ cung cấp trong nước của công nghiệp hỗ trợ ngành da giày đạt 75-80% với các sản phẩm có giá trị gia tăng cao phục vụ sản xuất xuất khẩu. Hiện nay, giày dép Việt Nam đã có mặt ở 150 thị trường như Mỹ, EU, Nhật Bản, Anh. Kết quả này đạt được nhờ việc khai thác tốt các Hiệp định Thương mại tự do, đặc biệt ở các thị trường có Hiệp định EVFTA và CPTPP.

Tuy nhiên, ngành da giày cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Nhiều quốc gia nhập khẩu giày dép lớn đã đưa ra hàng loạt yêu cầu mới về trách nhiệm xã hội và môi trường ngày càng cao. Chẳng hạn, từ tháng 3/2024, thị trường EU đã bắt đầu yêu cầu thiết kế sinh thái và bền vững, cũng như vấn đề truy xuất và minh bạch trong chuỗi cung ứng. Nếu nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài, doanh nghiệp sẽ phải minh bạch toàn bộ quá trình sản xuất. Những thay đổi trong chính sách của thị trường nhập khẩu sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ đến các doanh nghiệp trong ngành.

Do đó, các quốc gia xuất khẩu, bao gồm cả Việt Nam, cần nhanh chóng cải thiện và minh bạch thông tin về chuỗi cung ứng sản phẩm, bắt đầu từ khâu nguyên liệu, nhằm hướng tới sản xuất bền vững và có trách nhiệm với xã hội và môi trường. Hơn nữa, xu hướng xanh hóa trên thế giới đang ngày càng đòi hỏi khắt khe hơn, đặc biệt đối với doanh nghiệp xuất khẩu. Doanh nghiệp da giày không thể đứng ngoài cách mạng 4.0, mà cần áp dụng dây chuyền sản xuất tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và phát triển xanh nếu không muốn bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.

Xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA

Mới đây, Sở Công Thương thành phố Hải Phòng đã phối hợp với Vụ Chính sách Thương mại đa biên tổ chức “Tọa đàm trao đổi trực tiếp với Lãnh đạo các doanh nghiệp tại các tỉnh, thành phố về hệ sinh thái tận dụng các FTA, trong đó có Hiệp định EVFTA trong lĩnh vực da giày tại Hải Phòng”.

Đây là cơ hội để đại diện của cơ quan quản lý nhà nước, Hiệp hội Da – Giày – Túi xách Việt Nam và lãnh đạo các doanh nghiệp cùng thảo luận về những vấn đề của ngành, cũng như mục tiêu, cách thức kết nối, vai trò, lợi ích của các bên tham gia và hoạt động của hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp.

Tại tọa đàm, ông Nguyễn Công Hân – Phó Giám đốc Sở Công Thương Hải Phòng cho biết ngành công nghiệp da giày của Hải Phòng là một trong những ngành công nghiệp truyền thống mũi nhọn, với tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm từ 10% – 15%. Hải Phòng từng được coi là thủ phủ của ngành giày dép và luôn đứng đầu cả nước về phát triển ngành da giày cũng như kêu gọi đầu tư FDI.

Phó Giám đốc Sở Công Thương thông tin thêm, thị trường xuất khẩu chủ yếu của Hải Phòng hiện nay là châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc. Thống kê qua công tác cấp Chứng nhận xuất xứ hàng hóa ưu đãi, trong 8 tháng đầu năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu giày dép đi các thị trường có FTA tăng 8% so với cùng kỳ năm trước. Một số thị trường có mức tăng trưởng trên 10% như: Châu Âu (13%), Hàn Quốc (13%), Asean (17%), Hongkong (27%).

Dù vậy, thực tế cho thấy doanh nghiệp giày dép trong nước chưa tham gia vào chuỗi sản xuất của các doanh nghiệp FDI cũng như chuỗi giá trị toàn cầu. Thiết bị công nghệ của ngành này mới chỉ ở mức trung bình, chủ yếu nhập khẩu từ Đài Loan và Trung Quốc. Trình độ công nghệ cũng chỉ ở mức trung bình, và năng suất lao động cũng như hiệu quả sản xuất của ngành còn hạn chế. Sản xuất vẫn chủ yếu là gia công cho hàng hóa nước ngoài, trong khi giày dép và túi xách thương hiệu Việt xuất khẩu mới chỉ tăng về lượng và chưa nhiều về chất. Khả năng đáp ứng các quy định về mặt hàng này theo cam kết trong các Hiệp định Thương mại tự do còn thấp. Điều này dẫn đến nguy cơ giảm sức cạnh tranh của ngành giày dép trên thị trường quốc tế.

Để doanh nghiệp da giày tận dụng hiệu quả các FTA, ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên cho rằng cần lập các nhóm kết nối giữa các doanh nghiệp xuất khẩu và các cơ quan liên quan; tập trung xây dựng thương hiệu và có chiến lược hiệu quả; xây dựng hệ sinh thái cho ngành, bao gồm các cơ quan tư, địa phương và hiệp hội; nâng cao chất lượng và phát triển bền vững.

Tại tọa đàm, các đại diện cơ quan ban ngành cùng doanh nghiệp đã trao đổi và thảo luận các vấn đề liên quan đến hệ sinh thái tận dụng các FTA. Các ý kiến đóng góp và thống nhất xây dựng nội dung của Đề án sẽ được tổng hợp báo cáo để tiến hành thực hiện.