Xây dựng thương hiệu cho gạo Việt Nam

Gạo ST25 mới đây được chọn là gạo ngon nhất thế giới. Ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đánh giá rằng điều này không chỉ nâng cao uy tín của gạo Việt Nam trên trường quốc tế mà còn là động lực để các địa phương, doanh nghiệp và nông dân đầu tư vào sản xuất gạo chất lượng cao.

Một số giống lúa và gạo mẫu của Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: Thanh Liêm/TTXVN

Theo ông Nguyễn Như Cường, trong những năm gần đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã thực hiện tái cơ cấu ngành lúa gạo Việt Nam nhằm nâng cao ngành sản xuất lúa gạo. Gạo ST25 đứng đầu về gạo ngon thế giới có ý nghĩa quan trọng về tinh thần cho những người nông dân sản xuất hạt gạo đạt chất lượng tầm thế giới. Điều này cũng thể hiện rằng định hướng tái cơ cấu ngành lúa gạo đã đi đúng hướng, đặc biệt khi nhu cầu gạo cấp cao của thế giới đang tăng, tạo cơ hội cho Việt Nam vào thị trường này.

Đánh giá về khả năng cạnh tranh gạo chất lượng cao của Việt Nam và các nước trong khu vực, ông Nguyễn Như Cường cho biết, với ưu thế về điều kiện đất đai và tự nhiên, con đường cạnh tranh với sản phẩm cao cấp của Thái Lan, Ấn Độ, Campuchia sẽ ngắn hơn.

Các giống lúa của Thái Lan hay Campuchia từng đạt giải gạo ngon nhất thế giới chỉ có thể sản xuất một vụ với thời gian sinh trưởng dài, năng suất không cao. Trong khi đó, các giống lúa chất lượng cao của Việt Nam hiện nay, bao gồm ST25, đều phù hợp với các vụ, có thời gian sinh trưởng ngắn hơn, do đó có thể trồng 2 vụ mỗi năm, năng suất lúa cũng cao hơn. Như vậy, hiệu quả sản xuất lúa của Việt Nam cũng cao hơn.

Vào đầu mỗi vụ sản xuất, Cục Trồng trọt đề xuất và định hướng cơ cấu giống lúa theo các tiểu vùng sinh thái ở Đồng bằng sông Cửu Long phù hợp với đề xuất của Hiệp hội Lương thực Việt Nam. Tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long, điều tra của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho thấy nhóm lúa thơm và đặc sản chiếm tỷ lệ trên 32% tổng diện tích gieo cấy, tăng 2,5% so với Đông Xuân 2017 – 2018; nhóm chất lượng cao chiếm 36%, tăng 3%; nhóm chất lượng trung bình chỉ còn 16,52%, giảm 2,84%.

Gần đây, các doanh nghiệp thuộc Hiệp hội Các nhà nhập khẩu gạo Hồng Kông đã đến Việt Nam theo lời mời của Hiệp hội lương thực Việt Nam để tìm kiếm cơ hội tăng cường giao thương giữa hai bên. Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết, gạo Việt Nam được người tiêu dùng Hồng Kông đánh giá là thơm, ngon và có tiềm năng tăng lượng xuất khẩu vào thị trường này.

Trong những năm qua, nhiều doanh nghiệp đã chuyển sang sản xuất lúa gạo chất lượng cao, liên kết chặt chẽ với nông dân và hợp tác xã nhằm tạo ra vùng nguyên liệu ổn định, có thể truy xuất nguồn gốc. Nhiều doanh nghiệp còn theo xu hướng thị trường chất lượng cao với các sản phẩm gạo hữu cơ.

Ông Trần Ngọc Nam, Tổng giám đốc Công ty Đại Nam cho biết, doanh nghiệp đã liên kết với nông dân ở Quảng Trị, Thái Bình và một số tỉnh miền Tây để xây dựng chuỗi sản xuất lúa gạo hữu cơ với công thức “bón phân hữu cơ Ong Biển và tưới nước”. Các vùng sản xuất này tuyệt đối không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hay phân hóa học.

Mô hình chuỗi liên kết này đã thực hiện được khoảng 3 năm và cho thấy hiệu quả rõ rệt. Năng suất lúa ổn định, doanh nghiệp thu mua trực tiếp tại chân ruộng với giá thành được ký kết trước đó. Từ đó, nông dân trồng lúa hữu cơ không còn lo lắng về đầu ra cho sản phẩm, thu nhập ổn định ở mức từ 30 – 40 triệu đồng/ha sau khi trừ đi chi phí phân, giống.

Ông Trần Ngọc Nam cũng cho biết, sản phẩm gạo hữu cơ được doanh nghiệp canh tác tại Quảng Trị vừa qua được Đại học Hiroshima, Nhật Bản cho biết có hai hợp chất quý Momilactone A và Momilactone B cao gấp nhiều lần so với gạo thường. Hai chất này có tác dụng chống tiểu đường, béo phì và bệnh gút. Sản phẩm còn đạt trên 500 chỉ tiêu về chất lượng.

Để giải quyết khó khăn trong xuất khẩu gạo, ông Phạm Thái Bình, Giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An cho rằng chỉ có một cách duy nhất là thực hiện mô hình liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân trong sản xuất tiêu thụ theo nhu cầu của thị trường.

Khi nông dân sản xuất không theo tiêu chuẩn nào, còn doanh nghiệp không liên kết vùng nguyên liệu thì sẽ luôn xảy ra nghịch lý nông dân sản xuất ra không bán được còn doanh nghiệp có đơn hàng lại không tìm được sản phẩm đạt yêu cầu. Đặc biệt khi thị trường ngày càng có những yêu cầu cao hơn về kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc và chất lượng cao.

Ông Đỗ Hà Nam cho rằng, để ngành gạo Việt Nam phát triển ổn định, cần chọn sản phẩm có giá trị cao, được nhiều thị trường chấp nhận để phát triển, ví dụ như gạo Jasmine. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần đổi mới, cải tiến trang thiết bị kỹ thuật để không bị mất thị trường. Các doanh nghiệp cần xây dựng cơ chế quản lý chất hữu cơ, an toàn vệ sinh thực phẩm, hóa chất, bảo quản sau thu hoạch để vượt qua rào cản kỹ thuật ngày càng cao từ các nước phát triển.

Ông Nguyễn Như Cường cho biết sau khi đánh giá quá trình tái cơ cấu ngành lúa gạo, Cục Trồng trọt sẽ tư vấn cho lãnh đạo Bộ có những định hướng phù hợp trong sản xuất và phát triển cho từng phân khúc thị trường.