Tỷ lệ tăng trưởng trí tuệ nhân tạo theo chuỗi công nghệ cao.

Sầu riêng là cây ăn quả có giá trị kinh tế cao, được trồng nhiều tại khu vực Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long. Do có khí hậu đặc thù nên sầu riêng ở vùng Tây Nguyên chín lệch vụ hơn so với các vùng khác. Hiện tại, việc tiêu thụ sầu riêng có khả năng gặp khó khăn do việc người dân mở rộng diện tích trồng dẫn đến tình trạng dư cung. Để trái sầu riêng trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực và mang lại lợi ích kinh tế bền vững cho người dân, tỉnh Tây Nguyên đã có chủ trương quy hoạch phát triển trái sầu riêng theo chuỗi công nghệ cao.

Tình hình sản xuất sầu riêng

Trước đây, sầu riêng chủ yếu được trồng ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long và một vài địa điểm ở khu vực Đông Nam Bộ, nhưng hiện nay, diện tích sầu riêng đang gia tăng mạnh mẽ tại Tây Nguyên – địa phương được xem là thủ phủ cây công nghiệp hơn là cây ăn trái. Cây sầu riêng ở Tây Nguyên sinh trưởng và cho năng suất, chất lượng tốt. Đa phần diện tích sầu riêng hiện tại đã cho thu hoạch được trồng xen trong các vườn cà phê hay hồ tiêu, và trong nhiều trường hợp, sầu riêng đã trở thành nguồn thu nhập chính khi các loại cây công nghiệp này giảm giá hoặc bị sâu bệnh.

Hiện tại, diện tích trồng cây sầu riêng ở Tây Nguyên đang tăng nhanh. Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk, tỉnh hiện có khoảng 3.000ha sầu riêng, tăng 300ha so với năm 2016. Cây sầu riêng chủ yếu được trồng tại các huyện như Krông Păc, TP.Buôn Ma Thuột, Cư M’gar, Ea Kar, Krông Buk, Cư Kuin…

Tại tỉnh Đăk Nông, diện tích sầu riêng khoảng hơn 1.000ha. Tỉnh Lâm Đồng cũng trồng hàng ngàn ha sầu riêng, trong đó huyện Đạ Huoai được coi là “thủ phủ” cây sầu riêng Tây Nguyên với diện tích lên tới 2.000ha (đang thu hoạch); trong số đó hơn 1.800ha là sầu riêng ghép chất lượng cao và gần 940ha ở giai đoạn kinh doanh, sản lượng trung bình đạt 9 tấn/ha, chủ yếu trồng các giống cao cấp như Monthong, Ri6, Dona. Năm 2017, sản lượng sầu riêng của địa phương này đạt trên 10.000 tấn, nhiều hộ có thu nhập từ 500 triệu đến 2 tỷ đồng/năm từ việc trồng sầu riêng.

Hiện nay trên thị trường có hai giống chính được ưa chuộng là RI 6 và Moonthong. Giống đầu tiên là RI6, còn gọi là 6 Ri, có nguồn gốc từ xã Bình Hòa Phước của huyện Long Hồ. Đặc điểm chính của giống này là trái tròn, cơm vàng đậm và dẻo, mùi thơm nồng nhưng vỏ mỏng nên không bảo quản lâu được. Do đó, sầu riêng RI6 này chủ yếu được bán cho thị trường trong nước, đặc biệt là ở miền Tây.

Giống thứ hai là Moonthong (hay Dona theo cách gọi của nông dân Tây Nguyên): giống sầu riêng này được nhập về Việt Nam. Đặc điểm chính của giống này là da trái xanh, hơi dài, cơm dẻo ráo, vị thơm vừa, vỏ dày nên bảo quản lâu, thích hợp để xuất khẩu (chủ yếu là sang Trung Quốc), cây được trồng nhiều tại miền Đông, Tây Nguyên và cả miền Trung. Đặc biệt, nếu giống sầu riêng này ở miền Tây hay miền Đông thụ phấn với Chanee thì 4 tháng sau sẽ thu hoạch, trong khi ở Tây Nguyên thì cần khoảng 4,5-5 tháng.

Ngoài ra, còn nhiều giống sầu riêng nội địa có chất lượng ngon như Sữa hạt lép cơm vàng 9 Hóa. Mặc dù được chọn làm giống quốc gia nhưng lại không thể phát triển rộng rãi do trái chín nhanh nhão, vì vậy giống này được trồng rất ít.

Giá trị dinh dưỡng, giá trị sử dụng và kinh tế của cây sầu riêng

+ Giá trị dinh dưỡng

Sầu riêng là loại quả bổ dưỡng, chứa nhiều giá trị về calo, đường, đạm, chất béo và khoáng chất so với các loại quả khác.

Hạt sầu riêng chứa 3,1% protit, 0,4% lipit và các chất P, Na, K, Ca, Mg, Fe, vitamin B1, B2, C… do đó cũng được sử dụng làm thức ăn và thuốc bổ. Bột sầu riêng được dùng làm phụ gia trong chế biến kẹo và mứt.

+ Giá trị sử dụng

Sầu riêng thường được ăn tươi, sau khi tách vỏ, cơm sầu riêng được dùng làm thức ăn trực tiếp.

Ngoài việc ăn tươi, sầu riêng còn có nhiều công dụng khác như:

– Chế biến thành kẹo, bánh.

– Làm phụ gia để tăng hương vị cho kem và nước giải khát.

– Hạt sầu riêng có thể luộc, nướng hoặc rang chín, ăn như hạt dẻ, hạt mít.

– Gỗ sầu riêng dùng trong xây dựng và làm đồ nội thất như bàn, ghế và đồ gia dụng.

– Rễ và lá dùng để chữa sốt, vàng da do gan: theo kinh nghiệm dân gian, lấy 10-20g rễ và lá sầu riêng thái nhỏ, phơi khô, sắc với 200ml nước, chỉ còn 50ml uống hàng ngày, đồng thời lấy lá tươi nấu nước tắm cho người bị vàng da do gan.

– Vỏ thân cây sầu riêng dùng tắm chữa bệnh ngoài da và diệt côn trùng.

– Vỏ quả sầu riêng còn được dùng làm thuốc bổ khí, chữa đầy bụng, khó tiêu, ho do lạnh, cảm sốt. Sau khi ăn, người ta lấy vỏ rửa sạch, dùng 15-20g thái nhỏ nấu nước uống hàng ngày hoặc thái lát mỏng, phơi khô để dùng dần.

Theo một số chuyên gia, sầu riêng là trái cây có chỉ số đường rất cao (lên đến 70%), nghĩa là sau khi ăn sầu riêng, đường huyết tăng nhanh. Do vậy, đây là loại trái cây cần kiêng đối với những người bị bệnh tiểu đường.

Kem sầu riêng

+ Giá trị kinh tế

Sầu riêng là một trong những loại quả có giá trị cao hơn hẳn so với nhiều loại quả khác. Với năng suất bình quân của giống sầu riêng từ 7 năm tuổi trở lên đạt khoảng 15 tấn quả/ha, giá bán bình quân từ 40.000 – 50.000 đồng/kg, sầu riêng đem lại thu nhập từ 600 – 750 triệu đồng. Có thời điểm, thương lái thu mua sầu riêng Ri6 tại vườn với giá từ 90.000 – 100.000 đồng/kg. Nếu xử lý cho cây ra trái trái vụ, hiệu quả kinh tế sẽ cao hơn nhiều lần.

Tình hình tiêu thụ sầu riêng

Hiện sầu riêng được tiêu thụ hầu hết ở các tỉnh, thành phố trong cả nước. Nguồn sản xuất sầu riêng trong nước cung cấp cho thị trường Nam Bộ chủ yếu từ các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, TP.HCM. Trên thị trường có nhiều giống, trong đó giống sầu riêng có sản lượng lớn là Khổ qua xanh, Monthong, hạt lép Đồng Nai… Một số giống chất lượng cao hiện đang được người tiêu dùng ưa chuộng như sầu riêng Monthong, sầu riêng cơm vàng sữa hạt lép Chín Hóa, sầu riêng cơm vàng hạt lép Đồng Nai.

Ngoài ra, theo thống kê từ Tổng cục Hải quan, sầu riêng còn được xuất khẩu sang 32 quốc gia trên thế giới, bao gồm cả các thị trường như Trung Quốc, Papua New Guinea, Mỹ, Philipin, Australia, Thái Lan, Hồng Kông, Đài Loan, Hàn Quốc, Canada, Malaysia. Trong số đó, sầu riêng xuất khẩu tập trung chủ yếu vào thị trường Trung Quốc, chiếm 97,5% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Sầu riêng xuất khẩu vào Trung Quốc gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với các đối thủ như Thái Lan và Malaysia.

Theo số liệu của Liên Hiệp quốc, nhập khẩu sầu riêng tươi của Trung Quốc tăng trung bình 26% mỗi năm trong thập kỷ qua, đạt giá trị lên tới 1,1 tỉ USD vào năm 2016. Thái Lan hiện là nguồn cung sầu riêng lớn nhất cho thị trường Trung Quốc, đồng thời Malaysia cũng đang từng bước đẩy mạnh xuất khẩu sầu riêng vào thị trường tiềm năng này.

Hiện Malaysia chủ yếu xuất khẩu sang Trung Quốc sầu riêng dạng đông lạnh. Về sầu riêng tươi, do nông dân Malaysia có thói quen để trái chín tự rụng, nên Trung Quốc lo ngại việc côn trùng tiếp cận quả. Do đó, chính phủ Malaysia đã khuyến cáo người dân dùng dây buộc để khắc phục tình trạng này, bên cạnh đó cũng xúc tiến các lễ hội sầu riêng để tiếp thị vào thị trường tiềm năng. Việc Malaysia xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc chỉ còn là vấn đề thời gian, và lượng du khách Trung Quốc đến Malaysia để thưởng thức sầu riêng ngày càng tăng.

Đối với Thái Lan, sầu riêng Thái Lan đã có vị thế lớn trên thị trường Trung Quốc. Với việc xem sầu riêng là “vua” của các loại trái cây, những hoạt động tuy không liên quan nhưng lại làm tăng thêm sự nổi tiếng cho loại trái này. Gần đây, Cơ quan Phát triển công nghệ không gian và thông tin địa lý Thái Lan đã công bố kế hoạch đưa sầu riêng vào vũ trụ với mục tiêu mang thực phẩm Thái lên vũ trụ cho các phi hành gia thưởng thức, mặc dù hiện tại họ vẫn chưa đưa được người vào vũ trụ. Điều này vô tình đã thu hút sự chú ý của thế giới với trái sầu riêng Thái.

So với Thái Lan và Malaysia, sức cạnh tranh của sầu riêng Việt Nam tại Trung Quốc hiện thấp hơn. Để tránh tình trạng “được mùa, mất giá” và đảm bảo sầu riêng trở thành mặt hàng mang lại giá trị kinh tế cao, lâu dài cho người dân, các tỉnh miền Trung – Tây Nguyên cần có những hoạt động xúc tiến mạnh mẽ vào thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, với việc nhiều người dân ưa chuộng giống sầu riêng nhập ngoại như Mon Thong của Thái Lan hay Musang King của Malaysia hiện nay, việc xuất khẩu sầu riêng Việt Nam trong tương lai sẽ gặp nhiều khó khăn.

Đáng chú ý, vào giữa năm 2016, phía Trung Quốc đã ban hành lệnh cấm nhập khẩu sầu riêng từ Việt Nam do chưa có chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Lúc đó, sầu riêng mà Việt Nam xuất khẩu vào Trung Quốc chủ yếu là giống Mon Thong của Thái Lan, do chỉ họ mới có quyền dán nhãn.

Vì vậy, sản xuất theo hướng VietGap nhằm nâng cao chất lượng nông sản, đảm bảo an toàn và truy xuất được nguồn gốc tham gia thị trường là hướng đi lâu dài và bền vững cho trái sầu riêng ở Tây Nguyên.

Tây Nguyên quy hoạch, phát triển sầu riêng theo chuỗi giá trị cao.

Theo các chuyên gia nông nghiệp, nếu trồng sầu riêng đúng quy trình thì sau 3 – 4 năm tuổi cây sẽ cho thu hoạch, và ở tuổi 5 – 7 sẽ đạt năng suất ổn định. Hiện nay, giá bán sầu riêng ở Tây Nguyên cao, đem lại lợi nhuận cao cho người trồng, nhưng với tình trạng diện tích sầu riêng đang tăng nhanh, có thể trong vài năm tới, khi các cây mới trồng bắt đầu cho quả, nguồn cung dồi dào sẽ khiến giá sầu riêng không còn cao như hiện tại.

Theo thống kê, tỉnh Đắk Lắk hiện có khoảng 3.000ha, tỉnh Đắk Nông hơn 1.000ha; còn tại Lâm Đồng, huyện Đạ Hoai đã có đến 2.000ha. Những con số này chắc chắn chưa phải là con số cuối cùng. Hiện tại, khi mùa mưa Tây Nguyên đang đến, việc tìm mua cây giống và trồng sầu riêng vẫn đang rất nhộn nhịp.

Tương tự, tại các tỉnh miền Tây như Tiền Giang, Bến Tre, khu vực Đông Nam Bộ nông dân cũng đang mở rộng diện tích trồng sầu riêng từng ngày.

Cụ thể, tại tỉnh Tiền Giang, vùng chuyên canh trồng sầu riêng đã được mở rộng lên gần 8.500ha, tăng hơn 1.000ha so với năm trước, tập trung ở huyện Cai Lậy và thị xã Cai Lậy. Loại cây trồng này hiện đang mang lại thu nhập khá cho nông dân địa phương.

Tại tỉnh Bình Phước, nguồn cung không đủ cầu đã đẩy giá sầu riêng lên cao khiến người dân đổ xô trồng sầu riêng. Hai giống sầu riêng phổ biến nhất tại tỉnh Bình Phước hiện nay là giống sầu riêng Thái (Monthong) và Ri6.

Để trái sầu riêng trở thành mặt hàng kinh tế cao, lâu dài cho người dân, các địa phương khu vực Tây Nguyên đã có những hướng đi riêng. Cụ thể:

Hội Nông dân tỉnh Đắk Lắk sẽ có những hướng dẫn và khuyến cáo để bớt phát triển nóng, đảm bảo đầu ra. Bên cạnh đó, sẽ tổ chức kêu gọi, mời gọi các doanh nghiệp đến Đắk Nông liên kết với nông dân, tạo ra sản phẩm đảm bảo theo chuỗi giá trị.

Tỉnh Đắk Nông cũng đang tập trung chỉ đạo các đơn vị hỗ trợ nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp truy xuất nguồn gốc, chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, Organic cho trái sầu riêng.

Tại Lâm Đồng, cụ thể là UBND huyện Đạ Huoai đã chủ động quy hoạch vùng trồng sầu riêng 1.800ha; giúp nông dân chuyển đổi, ghép từ sầu riêng hạt sang các loại sầu riêng chất lượng cao như cơm vàng hạt lép, Monthong, Ri6… Bên cạnh đó, huyện Đạ Huoai cũng đang xúc tiến xây dựng quy trình chứng nhận nhãn hiệu độc quyền “Sầu riêng Đạ Huoai” nhằm tăng tính cạnh tranh trên thị trường và nâng cao giá trị kinh tế cho người trồng sầu riêng. Hiện Đạ Huoai có 38ha sầu riêng VietGAP của 15 hộ nông dân, và huyện cũng đã lập bộ quy chuẩn để người trồng sầu riêng biết và áp dụng.

Theo Chi cục Trồng trọt và BVTV Lâm Đồng, việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất sầu riêng đã giảm chi phí đầu vào, tiết kiệm nhân công. Giai đoạn 2018 – 2020, hình thành và công nhận vùng sản xuất sầu riêng công nghệ cao ở huyện Đạ Huoai, trong đó 100% diện tích sử dụng các giống ghép; 100% diện tích ứng dụng công nghệ tưới tự động (phun mưa và tưới nhỏ giọt) và sử dụng thuốc BVTV theo công nghệ tự động và bán tự động, ứng dụng công nghệ bón phân qua tưới. Đến năm 2020, huyện Đạ Huoai phấn đấu phát triển thêm 880ha sầu riêng công nghệ cao. Từ đó, giúp loại trái cây đặc sản này phát triển bền vững hơn.