Tỷ lệ doanh nghiệp phát triển trí tuệ nhân tạo dựa trên chuỗi công nghệ cao.

Sầu riêng là cây ăn quả có giá trị kinh tế cao, được trồng nhiều tại khu vực Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long. Trong đó, nhờ có khí hậu đặc thù, sầu riêng ở khu vực Tây Nguyên chín lệch vụ so với những vùng khác. Tuy nhiên, tình hình tiêu thụ sầu riêng có thể gặp khó khăn do người dân mở rộng diện tích trồng, dẫn đến tình trạng dư cung. Để trái sầu riêng trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực, mang lại lợi ích kinh tế bền vững cho người dân, tỉnh Tây Nguyên có chủ trương quy hoạch phát triển trái sầu riêng theo chuỗi công nghệ cao.

Tình hình sản xuất sầu riêng

Trước đây, sầu riêng chủ yếu được trồng ở đồng bằng sông Cửu Long và một vài nơi ở Đông Nam Bộ. Hiện nay, diện tích sầu riêng đang gia tăng mạnh mẽ tại khu vực Tây Nguyên, nơi vốn được xem là thủ phủ cây công nghiệp hơn là cây ăn trái. Cây sầu riêng tại Tây Nguyên sinh trưởng và cho năng suất, chất lượng tốt. Đa phần diện tích sầu riêng đã cho thu hoạch hiện nay tại Tây Nguyên được trồng xen canh trong các vườn cà phê hay hồ tiêu, nhưng trong nhiều trường hợp, chúng đã trở thành nguồn thu nhập chính khi các loại cây công nghiệp này bị giảm giá hoặc sâu bệnh hại.

Hiện tại, diện tích trồng sầu riêng ở Tây Nguyên đang tăng nhanh. Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk, hiện có khoảng 3.000ha sầu riêng, tăng 300ha so với năm 2016. Cây sầu riêng được trồng tập trung chủ yếu tại các huyện Krông Păc, TP.Buôn Ma Thuột, Cư M’gar, Ea Kar, Krông Buk, Cư Kuin.

Tại tỉnh Đăk Nông, diện tích sầu riêng hiện khoảng hơn 1.000ha. Tỉnh Lâm Đồng cũng có hàng ngàn ha sầu riêng, trong đó huyện Đạ Huoai được coi là “thủ phủ” cây sầu riêng Tây Nguyên với diện tích lên tới 2.000ha, trong đó hơn 1.800ha là sầu riêng ghép chất lượng cao và gần 940ha trong giai đoạn kinh doanh, sản lượng trung bình đạt 9 tấn/ha. Hầu hết được trồng giống cao cấp như Monthong, Ri6, Dona. Năm 2017, sản lượng sầu riêng địa phương này đạt trên 10.000 tấn, nhiều hộ có thu nhập từ 500 triệu đến 2 tỷ đồng/năm nhờ trồng sầu riêng.

Hiện nay, thị trường có 2 loại giống chính được nhiều người ưa chuộng là RI 6 và Moonthong. Giống đầu tiên, RI6, còn được gọi là 6 Ri, xuất phát từ xã Bình Hòa Phước của huyện Long Hồ. Đặc điểm chính của giống này là trái tròn, cơm vàng đậm, dẻo và mùi thơm nồng, nhưng vỏ mỏng nên không bảo quản lâu. Do đó, sầu riêng RI6 này chủ yếu được bán cho thị trường trong nước, hiện đang được trồng chính ở miền Tây.

Giống thứ 2 là Moonthong (Thái hay Dona theo cách gọi của nông dân Tây Nguyên): Giống sầu riêng này được du nhập về Việt Nam. Đặc điểm của giống này là da trái xanh, hơi dài, cơm dẻo ráo, vị thơm vừa và vỏ dày nên bảo quản lâu, thích hợp xuất khẩu, hiện nay chủ yếu sang Trung Quốc. Giống sầu riêng này có đặc điểm thụ phấn với Chanee sẽ cho thu hoạch sau 4 tháng ở miền Tây và 4,5-5 tháng ở Tây Nguyên.

Ngoài ra, còn nhiều giống sầu riêng nội cho chất lượng ngon như Sữa hạt lép cơm vàng 9 Hóa. Mặc dù được chọn là giống quốc gia nhưng không thể phát triển rộng rãi vì chín nhanh bị nhão, do đó giống này được trồng rất ít.

Giá trị dinh dưỡng, giá trị sử dụng và kinh tế của cây sầu riêng

+ Giá trị dinh dưỡng

Sầu riêng là loại quả rất bổ dưỡng, các giá trị về calo, đường, đạm, chất béo và khoáng chất đều rất cao so với các loại quả khác.

Hạt sầu riêng chứa 3,1% protit, 0,4% lipit cùng các chất P, Na, K, Ca, Mg, Fe, vitamin B1, B2, C, … do đó cũng được sử dụng làm thức ăn và thuốc bổ dưỡng. Bột sầu riêng thường được dùng làm chất phụ gia trong chế biến kẹo và mứt.

+ Giá trị sử dụng

Sầu riêng thường được ăn tươi, sau khi tách vỏ, cơm sầu riêng được dùng làm thức ăn trực tiếp.

Ngoài ra, sầu riêng còn có nhiều công dụng khác như:

– Chế biến thành kẹo, bánh.

– Làm phụ gia để tăng hương vị cho kem, nước giải khát.

– Hột sầu riêng có thể được luộc, nướng hoặc rang chín, ăn bùi như hạt dẻ hoặc hạt mít.

– Gỗ sầu riêng dùng trong xây dựng và làm đồ đạc như bàn, ghế và đồ gia dụng trong nhà.

– Rễ và lá dùng làm thuốc hạ sốt, trị vàng da do gan: theo kinh nghiệm dân gian, lấy 10-20g rễ và lá sầu riêng thái nhỏ, phơi khô, sắc với 200ml nước còn 50ml để uống hàng ngày, đồng thời dùng lá tươi nấu nước tắm cho người bị vàng da do gan.

– Vỏ thân cây sầu riêng dùng nước tắm chữa bệnh ngoài da và diệt chấy, rận, rệp.

– Vỏ quả sầu riêng được dùng làm thuốc bổ khí, chữa đầy bụng, khó tiêu, ho do lạnh và cảm sốt. Sau khi ăn, người ta rửa sạch vỏ, dùng 15-20g thái nhỏ nấu nước uống hàng ngày hoặc thái lát mỏng và phơi khô để dùng dần.

Theo một số chuyên gia, sầu riêng là trái cây có chỉ số đường rất cao, lên đến 70%, nghĩa là ngay sau khi ăn, đường huyết tăng cao rất nhanh. Vì thế đây là loại trái cây phải kiêng đối với những người bị bệnh tiểu đường.

+ Giá trị kinh tế

Sầu riêng là một trong những loại quả có giá trị cao hơn hẳn so với nhiều loại quả khác. Với năng suất bình quân của giống sầu riêng hạt lép từ 7 năm tuổi trở lên đạt khoảng 15 tấn quả/ha, với giá bán bình quân từ 40.000 – 50.000 đồng/kg, sầu riêng mang lại thu nhập từ 600 – 750 triệu đồng. Có thời điểm đầu vụ, thương lái thu mua sầu riêng Ri6 tại vườn với giá từ 90.000 – 100.000 đồng/kg. Nếu xử lý cho cây ra trái nghịch vụ, hiệu quả kinh tế sẽ cao hơn nhiều lần.

Tình hình tiêu thụ sầu riêng

Hiện sầu riêng được tiêu thụ tại hầu hết các tỉnh, thành phố trong cả nước. Nguồn sầu riêng sản xuất trong nước cung cấp cho thị trường Nam Bộ chủ yếu từ các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, TP.HCM. Trên thị trường có nhiều giống, các giống sầu riêng có sản lượng khá lớn như Khổ qua xanh, monthong, hạt lép Đồng Nai. Một số giống chất lượng cao như sầu riêng monthong, sầu riêng cơm vàng sữa hạt lép Chín Hóa, sầu riêng cơm vàng hạt lép Đồng Nai đang được người tiêu dùng ưu chuộng.

Ngoài ra, theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, sầu riêng còn được xuất khẩu sang 32 nước trên thế giới, gồm các thị trường Trung Quốc, Papua New Guinea, Mỹ, Philipin, Australia, Thái Lan, Hồng Kông, Đài Loan, Hàn Quốc, Canada, Malaysia. Trong đó, sầu riêng xuất khẩu chủ yếu đến Trung Quốc, chiếm tỷ trọng 97,5% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Sầu riêng xuất khẩu sang Trung Quốc gặp khó khăn cạnh tranh với các đối thủ như Thái Lan, Malaysia.

Theo số liệu từ Liên Hiệp quốc, nhập khẩu sầu riêng tươi của Trung Quốc tăng trung bình 26% mỗi năm trong thập kỷ qua, đạt giá trị lên đến 1,1 tỷ USD vào năm 2016. Thái Lan hiện là nguồn cung lớn nhất sầu riêng tại Trung Quốc, bên cạnh đó, Malaysia cũng đang từng bước đẩy mạnh xuất khẩu sầu riêng vào thị trường Trung Quốc đầy tiềm năng.

Hiện Malaysia chủ yếu xuất khẩu sang Trung Quốc sầu riêng dạng đông lạnh. Với sầu riêng tươi, trước đây nông dân trồng sầu riêng của Malaysia thường để trái chín tự rụng xuống đất, gây lo ngại cho Trung Quốc về việc côn trùng tiếp cận quả sầu riêng. Chính vì vậy, Chính phủ Malaysia đã khuyến cáo người dân nên dùng dây buộc để tránh tình trạng này. Bên cạnh đó, Malaysia cũng mạnh mẽ xúc tiến các lễ hội sầu riêng quy mô nhằm tiếp thị đến thị trường tiềm năng. Việc Malaysia xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc chỉ còn là vấn đề thời gian. Dù vậy, họ đã có những thành quả nhất định khi lượng du khách Trung Quốc tìm đến Malaysia để thưởng thức sầu riêng ngày càng nhiều.

Đối với Thái Lan, sầu riêng đã có vị thế lớn tại thị trường Trung Quốc. Với việc xem sầu riêng là “vua” của các loại trái cây, những hoạt động tưởng chừng không liên quan nhưng thực tế đã làm cho loại trái này nổi tiếng hơn. Tiêu biểu như gần đây, Cơ quan Phát triển công nghệ không gian và thông tin địa lý Thái Lan (GISTDA) công bố kế hoạch đưa sầu riêng vào vũ trụ. Mục tiêu chính của họ là mang thức ăn Thái Lan đến không gian cho các phi hành gia thưởng thức. Có thể thấy rằng, kế hoạch của GISTDA là nhằm chuẩn bị cho tương lai, mặc dù hiện tại, họ vẫn chưa đưa được người vào vũ trụ. Mặc dù vậy, quả sầu riêng của người Thái vô tình lại thu hút sự chú ý từ thế giới.

So với Thái Lan hay Malaysia, sức cạnh tranh của sầu riêng Việt Nam tại Trung Quốc thấp hơn. Tuy nhiên, để tránh tình trạng “được mùa, mất giá” và sầu riêng trở thành mặt hàng mang lại giá trị kinh tế cao và lâu dài cho người dân khu vực miền Trung – Tây Nguyên cần có những hoạt động đẩy mạnh xúc tiến vào thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, với việc nhiều người dân quá chuộng cây giống sầu riêng nhập ngoại như Mon Thong của Thái Lan hay Musang King của Malaysia, việc xuất khẩu sầu riêng Việt Nam trong tương lai sẽ gặp nhiều khó khăn.

Đáng chú ý, giữa năm 2016, Trung Quốc từng có lệnh cấm nhập khẩu sầu riêng từ Việt Nam do chưa có chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Lúc bấy giờ, những trái sầu riêng mà Việt Nam xuất khẩu vào thị trường này chủ yếu là giống MonThong của Thái Lan, tức chỉ họ mới có quyền dán nhãn mác.

Chính vì vậy, sản xuất theo hướng VietGap nhằm nâng cao chất lượng nông sản, đảm bảo nguồn nông sản an toàn và truy xuất nguồn gốc tham gia thị trường. Đây là hướng đi lâu dài và bền vững cho trái sầu riêng của khu vực Tây Nguyên.

Tây Nguyên quy hoạch và phát triển sầu riêng theo chuỗi giá trị cao.

Theo các chuyên gia nông nghiệp, nếu trồng sầu riêng đúng quy trình, khoảng 3 – 4 năm tuổi cây sẽ cho thu hoạch, 5 – 7 năm tuổi đạt năng suất ổn định. Hiện nay, quả sầu riêng ở Tây Nguyên vẫn bán được giá cao, giúp người trồng có lãi lớn. Tuy nhiên, với thực trạng diện tích sầu riêng đang gia tăng “nóng”, có thể trong vài năm tới, khi những cây mới trồng cho trái, nguồn cung gia tăng, trái sầu riêng sẽ không còn giá bán cao như hiện tại.

Theo thống kê, tỉnh Đăk Lắk hiện có khoảng 3.000 ha sầu riêng, tỉnh Đắk Nông hơn 1.000 ha; tại Lâm Đồng, riêng huyện Đạ Hoai đã có đến 2.000 ha. Đó cũng chưa phải những con số cuối cùng. Hiện thời điểm mùa mưa Tây Nguyên đang diễn ra, việc tìm mua cây giống và trồng sầu riêng vẫn rất nhộn nhịp.

Tương tự, tại các tỉnh miền Tây như Tiền Giang, Bến Tre, khu vực Đông Nam Bộ, bà con nông dân cũng đang từng ngày mở rộng diện tích trồng sầu riêng trong vườn.

Cụ thể, tại tỉnh Tiền Giang, vùng chuyên canh trồng sầu riêng đã được mở rộng lên gần 8.500ha, tăng hơn 1.000ha so với năm trước, tập trung tại huyện Cai Lậy và thị xã Cai Lậy. Loại cây trồng này hiện vẫn đang mang lại thu nhập khá cho nông dân địa phương.

Tại tỉnh Bình Phước, nguồn cung không đủ cầu đã đẩy giá sầu riêng lên cao khiến người dân đang đổ xô trồng sầu riêng. Hai giống sầu riêng phổ biến nhất trên địa bàn tỉnh Bình Phước là giống sầu riêng Thái (Monthong) và Ri6.

Do đó, để trái sầu riêng trở thành mặt hàng mang lại giá trị cao, lâu dài cho người dân, từng địa phương tại Tây Nguyên đã có những hướng đi riêng. Cụ thể:

Hội Nông dân tỉnh Đắk Lắk sẽ có những hướng dẫn và khuyến cáo, tuyên truyền để giảm phát triển nóng, đảm bảo đầu ra. Bên cạnh đó, sẽ tổ chức kêu gọi các doanh nghiệp đến Đắk Nông để liên kết với nông dân, tạo ra sản phẩm đảm bảo theo chuỗi giá trị.

Tỉnh Đắk Nông cũng đang tập trung chỉ đạo các đơn vị hỗ trợ nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp truy xuất nguồn gốc, chứng nhận VietGAP, GlobalGAP và Organic cho trái sầu riêng.

Ở Lâm Đồng, UBND huyện Đạ Huoai đã chủ động quy hoạch vùng trồng sầu riêng 1.800ha; giúp nông dân chuyển đổi từ sầu riêng hạt sang các loại sầu riêng chất lượng cao như cơm vàng hạt lép, Monthong, Ri6. Bên cạnh đó, huyện Đạ Huoai đã xúc tiến xây dựng quy trình chứng nhận nhãn hiệu độc quyền “Sầu riêng Đạ Huoai” để tăng tính cạnh tranh trên thị trường và nâng cao giá trị kinh tế cho người trồng sầu riêng. Hiện Đạ Huoai có 38ha sầu riêng VietGAP của 15 hộ nông dân. Ngoài ra huyện đã lập bộ quy chuẩn để người trồng sầu riêng biết và áp dụng.

Theo Chi cục Trồng trọt và BVTV Lâm Đồng, việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất sầu riêng đã giảm chi phí đầu vào, tiết kiệm nhân công. Giai đoạn 2018 – 2020, hình thành và công nhận vùng sản xuất sầu riêng công nghệ cao ở huyện Đạ Huoai, trong đó 100% diện tích sử dụng các giống ghép; 100% diện tích ứng dụng công nghệ tưới tự động và sử dụng thuốc BVTV theo công nghệ tự động và bán tự động, ứng dụng công nghệ bón phân qua hệ thống tưới. Mục tiêu đến năm 2020, huyện Đạ Huoai sẽ phát triển thêm 880ha sầu riêng công nghệ cao. Điều này giúp trái cây đặc sản này phát triển bền vững hơn.