Huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long: Bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống “Gốm đỏ” thành sản phẩm du lịch.

Làng nghề truyền thống “Gốm đỏ” tại huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long có nguồn dự trữ đất sét phong phú, là nơi phát triển nghề nung gạch gốm từ nhiều thế hệ. Điểm đặc biệt của sản phẩm ở làng nghề là dòng gốm không men, sản phẩm đa dạng với hàng nghìn mẫu mã khác nhau và đã xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới. Trong thời gian qua, Uỷ ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long cũng đã phê duyệt Đề án hỗ trợ đặc thù bảo tồn lò gạch, gốm của huyện Mang Thít nhằm đưa “Vương quốc gốm đỏ” trở thành một sản phẩm du lịch của địa phương.

Cùng với sự hình thành và phát triển, tỉnh Vĩnh Long đã trở thành trung tâm sản xuất gốm đỏ của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, với thuận lợi là nguồn dự trữ đất sét phong phú. Điểm đặc biệt của sản phẩm ở làng gốm đó là dòng gốm không men, không giống như màu đỏ ối của gạch, ngói, gốm Vĩnh Long có màu hồng tự nhiên, sau khi nung lên, bề mặt sẽ ửng lên lớp phấn trắng mịn màng như sương.

Vĩnh Long là một trong những tỉnh có số lượng làng nghề và hộ gia đình sản xuất gạch nhiều nhất khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó làng gạch gốm Mang Thít nổi tiếng với lò gạch, gốm có tuổi đời hàng trăm năm và còn được biết đến với biệt danh “Vương quốc gạch ngói/lò gạch”. Sản phẩm gốm mỹ nghệ Vĩnh Long đa dạng với hàng nghìn mẫu mã khác nhau đã xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới như châu Âu, Mỹ, Úc, Hàn Quốc, Nhật Bản và đã trở thành thương hiệu nổi tiếng “Gốm đỏ Vĩnh Long”. Trung bình sản lượng sản xuất gần 50 triệu sản phẩm mỗi năm, giá trị sản lượng của ngành nghề sản xuất gạch, gốm chiếm 37,19% tổng giá trị sản lượng ngành nghề nông thôn và chiếm 56,88% giá trị sản lượng nhóm ngành sản xuất vật liệu xây dựng của tỉnh Vĩnh Long.

Những đặc điểm độc đáo chỉ có tại làng gạch gốm Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long được xem như một “Di sản đương đại”. Làng gạch gốm Mang Thít là biểu tượng của sự hòa trộn văn hóa và kỹ nghệ giữa người Khmer, người Kinh và người Hoa, là nơi sản xuất ra những mẻ gạch đỏ nổi tiếng và được phân phối khắp cả nước và xuất khẩu.

Hoạt động nung gạch của làng gạch Mang Thít có kiến trúc rất độc đáo với những lò nung khổng lồ được xây dựng bằng gạch đỏ, trung bình một lò gạch Mang Thít thường cao tới 12 m. Gạch phải được nung bằng trấu, sau đó khoảng một tháng rưỡi nung trong lò sẽ tạo ra viên gạch có màu đỏ son đúng chuẩn.

Hình ảnh lò sản xuất gốm đỏ

Mục tiêu của tỉnh Vĩnh Long là phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Ngành du lịch Vĩnh Long sẽ nỗ lực tập trung xây dựng các sản phẩm du lịch đặc thù theo Đề án của Uỷ ban nhân dân tỉnh đã phê duyệt, trong đó có sản phẩm du lịch “Vương quốc lò gạch” ở huyện Mang Thít.

Ngôi nhà gốm Tư Buôi của nghệ nhân Nguyễn Văn Buôi làm hoàn toàn bằng gốm đỏ Vĩnh Long lớn nhất Việt Nam, đã được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam công bố quyết định về việc xác lập kỷ lục Việt Nam. Nhà gốm Tư Buôi được xây dựng nổi bật với sắc đỏ rực tự nhiên của gốm, với thiết kế theo kiểu kiến trúc nhà ba gian, hai chái đặc trưng của vùng Nam Bộ, trong đó họa tiết bích họa gốm đỏ được nhà gốm Tư Buôi lựa chọn để trang trí phía cổng bên ngoài và tường rào. Điểm riêng độc nhất ở sản phẩm gốm đỏ Tư Buôi là đất sét ở Vĩnh Long khi nung chín ở nhiệt độ 900 độ C, sản phẩm ra lò sẽ có màu hồng phủ một lớp phấn trắng rất giống với gốm Italia.

Để bảo tồn và phát triển nghề gạch gốm truyền thống kết hợp phát triển du lịch, đồng thời góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng, Uỷ ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long đã phê duyệt Đề án hỗ trợ đặc thù bảo tồn lò gạch, gốm địa phương cho toàn bộ vùng di sản khoảng 3.060 ha thuộc 4 xã Mỹ An, Mỹ Phước, Nhơn Phú, Hòa Tịnh của huyện Mang Thít. Qua đó, đưa ra một mô hình phát triển kinh tế – xã hội sáng tạo, bền vững và nhân văn, dựa trên việc khám phá, thiết kế, khai thác các mô hình sáng kiến về chuyển đổi công năng, quy hoạch không gian. “Di sản Mang Thít” có thể hội tụ đủ các yếu tố để trở thành một điểm đến – điểm dừng chân mang tầm cỡ quốc tế, đưa “Vương quốc gốm đỏ” trở thành một sản phẩm du lịch là một điểm đến trên bản đồ du lịch khu vực.