Gạo Sng C Mường Khương – hạt gạo thơm ngon nổi tiếng.

Gạo Séng Cù được trồng ở huyện Mường Khương thuộc tỉnh Lào Cai là một loại gạo tẻ nổi tiếng, được nhiều du khách chọn mua làm quà cho người thân và bạn bè vì hương vị thơm ngon đặc biệt mà không nơi nào có được.

Nếu đến Mường Khương vào đúng dịp thu hoạch lúa, bạn sẽ ấn tượng với những cánh đồng Séng Cù trĩu bông, hạt chắc, bóng đẹp, và hương thơm lan tỏa khắp núi rừng. Gạo Séng Cù có hàm lượng dinh dưỡng cao với vitamin E, B1, B3, B6 và chất xơ, cao gấp 4-6 lần so với các loại gạo khác. Hạt gạo dài, cứng, khi nấu thành cơm có mùi thơm hương cốm, dẻo, mềm và vị ngọt đậm đà.

Lúa Séng Cù thuộc nhóm lúa thuần thơm của Trung Quốc được du nhập vào Lào Cai qua con đường tự nhiên. Giống lúa này thường được gọi là Séng Cù, tên địa phương Trung Quốc là Sừ Ly Séng, tên khoa học là Đồn Điền 502. Lúa Séng Cù đã được gieo cấy ở Lào Cai từ năm 1998, và gạo Séng Cù trở nên thơm ngon hơn khi trồng tại Bát Xát, Mường Khương, Bảo Yên, Bắc Hà, Simacai. Những nơi này có điều kiện tự nhiên lý tưởng như độ cao từ 500 – 1.400 m, nhiệt độ trung bình từ 20 – 25oC và sự chênh lệch nhiệt ngày đêm lớn, ngày nắng đêm có sương mù. Giống lúa này đã trở thành đặc sản của tỉnh Lào Cai và toàn vùng Tây Bắc, có giá trị kinh tế cao và được người tiêu dùng yêu thích. Qua quá trình canh tác tại Lào Cai, cây lúa Séng Cù đã bộc lộ nhiều đặc tính nổi bật rất phù hợp với điều kiện tự nhiên của địa phương.

Gạo Séng Cù là niềm tự hào của đồng bào các dân tộc như Mông, Thái, Dao đỏ, Nùng,… tại vùng Tây Bắc. Gạo Séng Cù được trồng ở các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Điện Biên,… Trong đó, gạo Séng Cù ở huyện Bát Xát, huyện Bảo Yên, huyện Bắc Hà, huyện Simacai, huyện Mường Khương thuộc tỉnh Lào Cai được đánh giá ngon nhất nhờ hàm lượng dinh dưỡng cao. Năm 2016, gạo Séng Cù trồng tại huyện Bát Xát được cấp giấy chứng nhận sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu của Ban chấp hành Hội Nông dân Việt Nam và năm 2017, gạo Séng Cù tỉnh Lào Cai được chứng nhận thương hiệu vàng nông nghiệp.

Gạo Séng Cù “Mường Khương – Bát Xát” được trồng ở xã Trịnh Tường, xã Y Tý, xã Cốc Mỳ, xã Dền Sáng, xã Bản Qua, xã Mường Vy, xã Bản Xèo, xã Quang Kim, xã Sàng Ma Sáo, xã Mường Hum thuộc huyện Bát Xát; xã Vĩnh Yên, xã Xuân Thượng, xã Lương Sơn thuộc huyện Bảo Yên; xã Tà Chải, xã Na Hối, xã Nậm Mòn, xã Thải Giàng Phố thuộc huyện Bắc Hà; xã Nàn Sán, xã Bản Mế, xã Sín Chéng thuộc huyện Simacai; xã Bản Lầu, xã Bản Xen, xã Tung Chung Phố, xã Nậm Lư, xã Lùng Khấu Nhìn, xã Thanh Bình, xã Lùng Vai, xã Nậm Chảy và thị trấn Mường Khương thuộc huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Đây là vùng có địa hình bằng phẳng đến lượn sóng, độ cao trung bình từ 300 mét đến 1.200 mét so với mực nước biển và phân bố trong các thung lũng và chân ruộng bậc thang. Nhờ được bao bọc bởi các dãy núi theo hướng Tây Bắc, khu vực này đã tạo thành các tiểu vùng khí hậu đặc trưng, phù hợp với quá trình sinh trưởng của giống lúa Séng Cù.

Ngoài ra, đây cũng là những vùng có thể chủ động nguồn nước tưới từ các ngòi suối chảy trong thung lũng, nhờ đó gạo Séng Cù ở đây mang đặc trưng riêng, tạo nên danh tiếng cho vùng này. Vùng trồng lúa Séng Cù chịu ảnh hưởng khí hậu nhiệt đới gió mùa, tuy nhiên, do nằm sâu trong lục địa, địa hình phức tạp và chênh lệch độ cao giữa các vùng, đã tạo ra những tiểu vùng sinh thái khí hậu khác nhau. Biên độ nhiệt ngày và đêm tại đây khá lớn từ 4oC đến 10oC, là điều kiện thuận lợi để hạt gạo đạt chất lượng tốt, giàu dinh dưỡng và thơm ngon. Tổng lượng mưa tại các vùng trồng lúa Séng Cù dao động từ 1.650 mm đến 1.900 mm.

Nhìn chung, lượng mưa phân bố rất phù hợp với quá trình sinh trưởng của cây lúa Séng Cù trong vụ mùa, từ tháng 5 đến tháng 10. Vùng trồng lúa Séng Cù gồm 4 nhóm đất: nhóm đất phù sa, nhóm đất glây, nhóm đất xám và nhóm đất dốc tụ. Đất đều có độ tơi xốp lớn, hàm lượng hữu cơ từ 1.36% đến 2.65%, hàm lượng đạm từ 0.15% đến 0.25%, hàm lượng lân tổng số từ 0.11 – 0.18%, hàm lượng kali tổng số từ 2.05% đến 3.17%, tất cả các chỉ tiêu này đều ở mức cao, góp phần giúp cây sinh trưởng và phát triển thuận lợi.

Nhờ điều kiện tự nhiên thích hợp, gạo Séng Cù “Mường Khương – Bát Xát” có hình dạng thon dài, màu trắng, độ bạc bụng nhỏ hơn 10%, mùi thơm vừa phải. Kích thước và khối lượng gạo Séng Cù “Mường Khương – Bát Xát” cao hơn các loại gạo khác tại Yên Bái và Điện Biên, tỷ lệ râu lớn và đồng đều hơn. Hàm lượng protein của gạo Séng Cù tại khu vực địa lý từ 7.14% đến 8.27%, hàm lượng Vitamin B1 từ 0.041 mg/100g đến 0.059 mg/100g, cả hai chỉ tiêu đều cao hơn so với gạo Séng Cù trồng ở Điện Biên. Hàm lượng amyloza gạo Séng Cù “Mường Khương – Bát Xát” từ 10.99% đến 14.13% đạt mức trung bình đến thấp, do đó gạo có độ dẻo cao, độ bền gel ở trạng thái mềm, nhiệt độ hóa hồ từ thấp đến trung bình.

Gạo Séng Cù “Mường Khương – Bát Xát” có được chất lượng như vậy cũng nhờ vào kinh nghiệm trồng trọt của người dân địa phương. Người dân biết ứng dụng khoa học kỹ thuật, vận dụng những tiến bộ để nâng cao năng suất và chất lượng gạo. Họ biết chủ động trong việc chăm bón và phòng trừ sâu bệnh, hạn chế rủi ro trong canh tác. Việc hạn chế sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật giúp cho gạo Séng Cù ở đây có mức độ an toàn cao. Đồng thời, họ cũng lựa chọn thời điểm thu hoạch khi số hạt trên bông chín đạt 80%, giúp gạo Séng Cù có độ thơm, cơm nhanh chín và mềm dẻo, được người tiêu dùng ưa chuộng.