Công nghệ thực phẩm tiên tiến hứa hẹn có thể giải phóng 80% diện tích đất canh tác.

Khoảng 4/5 diện tích đất nông nghiệp đang nuôi sống nhân loại đứng trước thách thức về môi trường và giải pháp lâu dài chỉ có thể trông chờ vào công nghệ thực phẩm mới.

Những lý do đe dọa ngành chăn nuôi lấy thịt

Quốc gia đầu tiên chi 25 tỷ USD mua lại 3.000 trang trại để… bỏ không

Thịt bò và thịt cừu có thể chứa nhiều protein nhưng việc sản xuất ra mỗi 100 gram theo cách hiện tại tiêu tốn rất nhiều tài nguyên đất, nước và chi phí khác. Đồ họa: WorldInData (Poore & Nemecek 2018)

Bài toán sản xuất lương thực, đa dạng sinh học và lưu trữ carbon trong các hệ sinh thái đang phải cạnh tranh lẫn nhau trên cùng một vùng đất. Đây đang là vấn đề cơ bản để bảo tồn môi trường ở cấp độ toàn cầu. Khi con người đòi hỏi nhiều thức ăn hơn, có nhiều rừng và các hệ sinh thái tự nhiên khác bị chặt phá làm trang trại. Do đó, mọi mục tiêu bảo tồn sẽ thất bại trừ khi vấn đề sản xuất lương thực được giải quyết.

May mắn thay, một loạt các công nghệ thực phẩm mới đang được phát triển để tạo ra một cuộc cách mạng trong sản xuất lương thực. Theo một nghiên cứu gần đây, sự chuyển đổi này có thể đáp ứng nhu cầu lương thực ngày càng tăng ở khắp các quốc gia do sự gia tăng dân số. Những công nghệ mới này có thể giải phóng ít nhất 80% diện tích đất nông nghiệp hiện tại để trả về tự nhiên trong khoảng một thế kỷ.

Con số thống kê cho thấy khoảng 4/5 diện tích đất nông nghiệp thế giới đang được sử dụng để sản xuất lương thực cho con người, bao gồm cả thịt và sữa, cũng như đất trồng trọt và cây trồng để làm thức ăn cho gia súc. Để dễ hình dung về quy mô, hãy cộng toàn bộ diện tích Ấn Độ, Nam Phi, Pháp và Tây Ban Nha để có diện tích đất dành cho cây trồng phục vụ chăn nuôi gia súc, từ đó trở thành thực phẩm nuôi sống con người.

Mặc dù số lượng người ăn chay và thuần chay đang gia tăng ở một số quốc gia, nhưng lượng tiêu thụ thịt toàn cầu đã tăng hơn 50% trong vòng 20 năm qua và dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong thế kỷ này. Hệ quả là không có lựa chọn nào tốt hơn cho đa dạng sinh học, đặc biệt là việc sản xuất thịt và sữa đã trở thành một ngành kinh doanh “khó ưa”.

Ví dụ, hầu hết số gà được nuôi trong các hoạt động chăn nuôi mật độ cao, và chăn nuôi lợn, bò cũng diễn ra theo cách tương tự. Hệ thống chăn nuôi hiện tại rất dã man, gây ô nhiễm môi trường, có hại cho đa dạng sinh học và khí hậu. Đừng để bị đánh lừa bởi những hình ảnh về những chú bò sữa hạnh phúc với bông hoa cúc trắng.

Theo các chuyên gia, trừ khi sản xuất lương thực được giải quyết trực tiếp, chúng ta sẽ đối mặt với sự thay đổi không thể tránh khỏi mà không có hy vọng thành công lâu dài. Chúng ta cần quan tâm đến nguyên nhân của vấn đề bằng cách tập trung vào việc giảm phát thải khí nhà kính, không phải sản xuất ra hàng tỷ chiếc ô bảo vệ.

Vậy, làm thế nào để có thể làm điều này?

Khởi nghiệp Upside Foods có trụ sở tại California, Mỹ, nơi sử dụng nông nghiệp tế bào để sản xuất thịt.

Nông nghiệp tế bào, công nghệ thực phẩm mới sẽ cung cấp giải pháp thay thế và có thể là một trong những tiến bộ công nghệ hứa hẹn nhất của thế kỷ này. Đôi khi được gọi là thực phẩm nuôi cấy trong phòng thí nghiệm, quy trình này liên quan đến việc nuôi cấy các sản phẩm động vật từ tế bào động vật thật, thay vì sản xuất gia súc thực tế.

Mặt khác, việc đối xử thiếu nhân đạo với động vật sẽ bị loại bỏ và không cần những con bò lang thang trên cánh đồng. Nhà máy sản xuất sẽ chiếm ít không gian hơn để sản xuất cùng một lượng thịt hoặc sữa.

Các công nghệ thực phẩm mới nổi khác bao gồm sản xuất protein vi sinh vật, trong đó vi khuẩn sử dụng năng lượng thu được từ các tấm pin mặt trời để chuyển carbon dioxide, nitơ và các chất dinh dưỡng khác thành carbohydrate và protein. Điều này có thể tạo ra nhiều protein như đậu nành nhưng chỉ với 7% diện tích. Những sản phẩm này có thể được sử dụng như phụ gia thực phẩm chứa protein và thức ăn chăn nuôi.

Chúng ta cũng có thể tạo ra đường và carbohydrate bằng cách khử muối hoặc thông qua chiết xuất CO₂ từ khí quyển, tất cả đều không cần qua thực vật hoặc động vật sống. Các loại đường thu được từ quy trình này hóa học giống như các loại đường có nguồn gốc từ thực vật nhưng sẽ được sản xuất trong một phần rất nhỏ diện tích mà cây trồng thông thường yêu cầu.

Những công nghệ mới này có thể có tác động rất lớn ngay cả khi nhu cầu tiếp tục tăng. Mặc dù nghiên cứu mới dựa trên giả định rằng mức tiêu thụ thịt toàn cầu sẽ tăng gấp đôi, nhưng nó cũng gợi ý rằng ít nhất 80% đất nông nghiệp có thể được giải phóng để sử dụng cho mục đích khác như khu bảo tồn thiên nhiên hoặc lưu trữ carbon.

Các hệ thống chăn nuôi công nghiệp hiện nay đang tạo ra khối lượng lớn phân, xương, máu, ruột, kháng sinh và hormone tăng trưởng cũng sẽ không còn nữa. Sẽ có ít áp lực hơn đối với đất đai, ít cần đến hóa chất và thuốc trừ sâu hơn, và sản xuất cây trồng có thể trở nên thân thiện hơn với động vật hoang dã. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này cần phải kết hợp với chuyển đổi hoàn toàn sang năng lượng tái tạo vì các công nghệ mới đòi hỏi rất nhiều năng lượng.

Tất nhiên, việc chuyển đổi những công nghệ này thành hệ thống sản xuất đại trà sẽ rất khó khăn. Nhưng nếu không làm như vậy, khả năng dẫn đến cường độ canh tác gia tăng, số lượng động vật bị nuôi thâm canh cũng sẽ tăng lên, và thiên nhiên có thể bị mất nhiều hơn.

Để tránh được nguy cơ này và đạt được mục tiêu giảm 80% diện tích đất nông nghiệp, sẽ đòi hỏi rất nhiều ý chí chính trị và sự chấp nhận văn hóa đối với những phương thức mới này. Nó sẽ đòi hỏi những yếu tố kinh tế và chính trị như đầu tư, trợ cấp và giảm thuế cho các công nghệ mong muốn, cũng như tăng thuế và loại bỏ trợ cấp cho các công nghệ có hại. Trừ khi điều này xảy ra, các mục tiêu đa dạng sinh học sẽ tiếp tục bị bỏ lỡ, hết COP này đến COP khác.