Cao Bằng có 2 sản phẩm được công nhận chỉ dẫn địa lý là hạt dẻ Trùng Khánh và Trà Tông.

Cao Bằng là tỉnh miền núi Đông Bắc có khí hậu mang tính chất đặc thù của dạng khí hậu lục địa miền núi cao, tỉnh Cao Bằng có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển các sản phẩm nông, lâm sản đặc sản mang lại hiệu quả kinh tế.

Theo Sở NN&PTNT tỉnh Cao Bằng, toàn tỉnh có khoảng hơn 94.000ha đất có khả năng phát triển nông nghiệp, chiếm 14,6% diện tích tự nhiên, trong đó diện tích một số cây trồng chính đạt trên 86.000 ha. Phần lớn đất được sử dụng để phát triển cây hằng năm, chủ yếu là cây lương thực, cây ăn quả và một số ít đất trồng cây lâu năm.

Trong những năm qua, ngành sản xuất nông nghiệp của tỉnh có mức tăng trưởng khá, nhiều loại nông sản hàng hóa đã được cung cấp cho thị trường với số lượng lớn, ổn định. Đến nay, trên địa bàn tỉnh một số sản phẩm nông nghiệp được cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể gồm: Khẩu sli Nà Giàng (Hà Quảng), thịt bò Mông Cao Bằng, quýt Trà Lĩnh, miến dong Nguyên Bình và Chỉ dẫn địa lý Trùng Khánh cho sản phẩm hạt dẻ. Mới đây, Cục Sở hữu trí tuệ đã có Quyết định số 2416/QĐ-SHTT ngày 23/7/2018 về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00068 cho sản phẩm trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng.

Cây trúc sào

Với giá trị kinh tế cao, trúc sào được chính quyền địa phương tỉnh Cao Bằng khuyến khích phát triển. Đến nay, toàn tỉnh đã có hơn 3.400 ha trúc, trong đó có hơn 1.600 ha đã và đang cho khai thác. Cây trúc sào đã mang lại ấm no cho hàng nghìn hộ dân mà phần lớn là hộ đồng bào các dân tộc thiểu số và tạo việc làm cho nhiều công nhân của tỉnh.

Trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng là sản phẩm có uy tín và nổi tiếng được người tiêu dùng biết đến với chất lượng đặc thù.

Trúc sào Cao Bằng có đặc điểm thân thẳng, to, tròn đều, dễ uốn nên được các cơ sở sản xuất ưa chuộng. Trúc sào rất dễ trồng, không tốn nhiều công chăm sóc, phù hợp với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng địa phương… và đang đem lại thu nhập khá ổn định cho bà con nơi đây. Từ nguồn nguyên liệu trúc, nhiều sản phẩm bàn, ghế, giường, chiếu và một số đồ gia dụng khác đã được hoàn thiện và tiêu thụ tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước, thậm chí còn xuất khẩu sang Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Trong khi đó, chiếu trúc sào là sản phẩm được sản xuất từ 100% cây trúc sào Cao Bằng tự nhiên. Chiếu trúc sào Cao Bằng nan đều, mảnh, dài và còn nguyên cật. Chiếu được dệt trên dây truyền công nghệ hiện đại, thanh chiếu thẳng, nhỏ và dẹt, không thô ráp, hình thức đẹp, nhẹ hơn so với chiếu trúc mặt vuông. Chiếu không bị mối mọt, không có mùi mốc, mùi lạ, tỷ lệ nan chiếu bị khuyết tật nhỏ hơn 0,5%.

Trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng là sản phẩm đã khẳng định được thương hiệu và người tiêu dùng ưa chuộng nhờ có đặc tính khác biệt. Đặc tính khác biệt đó do khu vực địa lý có sự phân bố nhiệt, lượng mưa, giờ nắng, tốc độ gió trong năm ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng của trúc sào Cao Bằng và đặc biệt là kỹ thuật trồng, chăm sóc của đồng bào dân tộc.

Do đó, sản phẩm trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng đã được cấp bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Cục Sở hữu trí tuệ đã có Quyết định số 2416/QĐ-SHTT ngày 23/7/2018 về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00068 cho sản phẩm trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng.

Hạt dẻ trùng khánh

Trùng Khánh là một huyện miền núi cao vùng biên giới phía Đông Bắc của tỉnh Cao Bằng. Huyện Trùng Khánh có độ cao trung bình từ 600-800 m so với mặt nước biển, có cấu trúc địa hình đa dạng, phức tạp, thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam. Xen giữa những dãy núi đá là những thung lũng bằng phẳng.

Hạt dẻ Trùng Khánh (tiếng Tày – Nùng còn gọi là Mác Lịch) là một trong những sản vật nức tiếng của tỉnh Cao Bằng, đặc sản hạt dẻ Trùng Khánh khác hẳn hoàn toàn với các loại hạt dẻ có xuất xứ từ Trung Quốc, Lạng Sơn, hay thậm chí là hạt dẻ được trồng tại các huyện xung quanh. So với hạt dẻ ở các địa phương khác, quả to đều (gấp 5-6 lần hạt dẻ rừng), có hình dáng hơi tròn (kích thước ba chiều gần bằng nhau); vỏ hạt màu nâu sẫm, rất bóng, trên vỏ có lớp lông tơ màu trắng nhạt, vỏ lụa mỏng, dễ bóc, nhân hạt có màu vàng tơ, có mùi vị thơm ngon và bùi ngậy. Theo Cục Sở hữu trí tuệ đánh giá về chất lượng, hạt dẻ Trùng Khánh có sự khác biệt rõ ràng so với các loại dẻ trồng ở các vùng khác thông qua các chỉ tiêu như: Hàm lượng nước trong nhân hạt dẻ (48,72% – 52,89%); hàm lượng gluxit trong nhân hạt dẻ (36,63% – 43,41%); hàm lượng glucoza trong nhân hạt dẻ (0,73% – 1,41%); hàm lượng lipit trong nhân hạt dẻ (1,51% – 2,16%); hàm lượng protein trong nhân hạt dẻ (3,09% – 3,94%).

Chất lượng đặc biệt của hạt dẻ Trùng Khánh có được và khác với sản phẩm của các địa phương khác là nhờ điều kiện tự nhiên đặc thù của khu vực địa lý. Khu vực địa lý bao gồm các xã: Đình Minh, Chí Viễn, Khâm Thành, Phong Châu thuộc huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Ngoài yếu tố tự nhiên, phương pháp sản xuất và canh tác của người dân địa phương như phương pháp trồng và chăm sóc cây dẻ, kỹ thuật thu hái và bảo quản hạt dẻ cũng góp phần tạo nên chất lượng đặc thù của hạt dẻ Trùng Khánh.

Đầu năm 2011, hạt dẻ Trùng Khánh được Cục Sở hữu trí tuệ Bộ Khoa học và Công nghệ cấp giấy chứng nhận sở hữu trí tuệ, đối với chỉ dẫn địa lý Trùng Khánh. Việc đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho hạt dẻ Trùng Khánh sẽ đem lại những cơ hội về kinh doanh, thương mại, có ý nghĩa quan trọng, góp phần thúc đẩy quá trình văn minh hóa nông thôn và duy trì văn hóa truyền thống của các vùng, khu vực, quốc gia. Đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội ở vùng nông thôn, vùng khó khăn, vùng núi, cải thiện và nâng cao đời sống văn hóa, xã hội của người dân tại địa phương có sản phẩm được đăng ký.

Quýt Trà Lĩnh

Trà Lĩnh là huyện nằm ở phía Bắc của tỉnh Cao Bằng, khí hậu mát mẻ quanh năm, điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển các loại cây ăn quả ôn đới, với chất lượng sản phẩm cao, mang hương vị đặc trưng của tiểu vùng khí hậu cận nhiệt đới ẩm; trong đó, cây quýt là loại cây ăn quả đặc sản trồng lâu năm của huyện, nổi tiếng bởi vị ngọt thanh và mùi thơm rất riêng biệt.

Hiện nay, sản lượng Quýt trên địa bàn huyện khoảng hơn 100 ha; trong đó, có gần 40 ha đã cho thu hoạch.

Những năm gần đây, nhiều nông hộ đã ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào thâm canh, chăm sóc cây quýt, đem lại thu nhập cao. Vì thế, quýt được coi là cây chủ lực trong phát triển nông nghiệp giúp người dân huyện Trà Lĩnh nâng cao thu nhập và vươn lên làm giàu.

Với những ý nghĩa đó, ngày 19/4/2016, quýt Trà Lĩnh đã được Cục Sở hữu trí tuệ – Bộ Khoa học và Công nghệ cấp Giấy chứng nhận bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

Việc được cấp văn bằng công nhận nhãn hiệu tập thể là dấu mốc quan trọng đối với người trồng quýt ở Trà Lĩnh, tạo thuận lợi cho người dân tập trung sản xuất hàng hóa, phát triển kinh tế – xã hội, xóa nghèo và tiến tới làm giàu, xây dựng vùng biên giới huyện Trà Lĩnh ấm no, phát triển.

Lúa nếp Trùng Khánh

Những năm gần đây, lĩnh vực nông nghiệp của huyện Trùng Khánh đang có sự thay đổi về cơ cấu cây trồng, vật nuôi, năng suất cây trồng được tăng thêm nhờ áp dụng các tiến bộ kỹ thuật mới. Đặc biệt là một số giống gạo nếp nổi tiếng thơm ngon của địa phương được người dân trên địa bàn tỉnh ưa chuộng, như: Khẩu Phấng (nếp Ong), Tin Pất được gieo trồng tại các xã Ngọc Côn, Ngọc Khê, Đình Phong, Phong Châu và Chí Viễn.

Nhằm mục đích phục tráng, phát triển các giống lúa nếp đặc sản của địa phương, trong những năm gần đây, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ Khoa học và Công nghệ Cao Bằng đã nghiên cứu, phục tráng thành công 2 giống lúa nếp hương Bảo Lạc và nếp Pì Pất Hòa An. Hiện nay, Trung tâm đang nghiên cứu, phục tráng giống lúa Khẩu Phấng và Tin Pất, đây là 2 giống lúa đặc sản của huyện Trùng Khánh và bước đầu công tác nghiên cứu đã đạt được một số kết quả khả quan.

Chính sách mở rộng diện tích trồng lúa nếp đặc sản, tạo nên vùng lúa nếp đặc sản hàng hóa, tiến tới xúc tiến đăng ký nhãn hiệu. Những vùng lúa nếp hàng hóa đã hình thành quy trình sản xuất khép kín từ khâu chọn giống đến liên kết sản xuất và thu mua sản phẩm để chế biến, đóng gói và bán đến tay người tiêu dùng. Từ đó, các loại gạo nếp đặc sản đã đáp ứng được yêu cầu của khách hàng trong và ngoài nước về chất lượng, hương vị, màu sắc… đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho người nông dân.

Theo đánh giá của các nhà khoa học, gạo nếp Pì Pất có chất lượng vượt trội so với một số loại lúa nếp cùng loại được trồng ở Cao Bằng hay một số tỉnh miền Bắc ở một số đặc điểm, như: gạo đều hạt, không gẫy, tỷ lệ tấm thấp, hàm lượng protein và một số axit amin cao, khi nấu lên thơm, dẻo, mềm nhưng không nát… Nếp Pì Pất có mùi thơm từ khi còn là hạt thóc mới gặt từ ruộng về. Đến khi xát thành gạo, mùi thơm vẫn đọng lại trong từng hạt gạo.

Hiện nay việc xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu cho sản phẩm gạo nếp đặc sản Cao Bằng đã được UBND tỉnh chỉ đạo thực hiện.

Trong thời gian tới, tỉnh sẽ liên hệ trực tiếp với các sở, ban ngành có liên quan, phối hợp thực hiện thật tốt và nhanh nhất dự án xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu cho sản phẩm lúa nếp đặc sản địa phương. Đến cuối năm 2018, tất cả sản phẩm lúa nếp đặc sản địa phương sẽ có nhãn hiệu và từng bước xây dựng thương hiệu, quảng bá thương hiệu đến người tiêu dùng.

Tỉnh Cao Bằng đang khuyến khích nông dân tiếp tục mở rộng diện tích trồng các loại lúa nếp đặc sản của địa phương, xây dựng vùng sản xuất gạo nếp đặc sản hàng hóa, từ đó hình thành vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa, nâng cao thu nhập cho người dân.

Đẩy mạnh xây dựng thương hiệu

Mặc dù tỉnh Cao Bằng có nhiều đặc sản nhưng tình hình sản xuất một số loại nông sản lại gần như đang thu hẹp lại bởi đầu ra chưa ổn định, giá cả bấp bênh. Do vậy, thời gian qua, Sở Công Thương tỉnh Cao Bằng đã liên kết với các doanh nghiệp tăng cường xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu quảng bá các sản phẩm thế mạnh của tỉnh vào các thị trường mới, thị trường tiềm năng; quản lý và sử dụng hiệu quả thương hiệu, nhãn hiệu sản phẩm nông nghiệp hàng hóa đã được công nhận.

Các sản phẩm nông sản của Cao Bằng chưa tạo được tính cạnh tranh trên thị trường là do các sản phẩm nông sản có quy mô sản xuất nhỏ lẻ, chủ yếu là sản xuất thủ công, chỉ một số ít sản phẩm được tổ chức sản xuất theo chuỗi. Số doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp sạch còn ít, quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh hạn chế. Đầu ra cho sản phẩm chủ yếu là do người dân tự kết nối với thị trường hoặc với đầu mối tiêu thụ; giá cả các sản phẩm còn phụ thuộc vào thương lái.

Để nâng cao tính cạnh tranh, những năm gần đây, Cao Bằng đã xác định và phát triển các cây trồng chủ lực. Từ đó, từng bước đẩy mạnh liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị cho các sản phẩm có lợi thế. Cao Bằng đã xây dựng thương hiệu nông sản của tỉnh bằng việc thiết lập chỉ dẫn địa lý, xây dựng nhãn hiệu cho các mặt hàng nông sản đặc trưng của địa phương. Đến nay, trên địa bàn tỉnh có 5 sản phẩm nông nghiệp được cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể gồm: bánh khẩu sli Nà Giàng (Hà Quảng), thịt bò Mông Cao Bằng, quýt Trà Lĩnh, miến dong Nguyên Bình và hạt dẻ Trùng Khánh.

Song song với đó, tỉnh đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; khuyến khích các doanh nghiệp đang sản xuất nông sản tạo ra quy trình sản xuất – kinh doanh khép kín từ cung cấp cây giống, phân bón đến việc bao tiêu sản phẩm. Bên cạnh đó, Sở Công Thương tỉnh Cao Bằng đã tăng cường phối hợp, liên kết với các doanh nghiệp sản xuất nông sản sạch trong và ngoài tỉnh; đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tạo điều kiện cho các sản phẩm nông sản là thế mạnh của tỉnh vào các thị trường mới, thị trường tiềm năng; quản lý và sử dụng hiệu quả thương hiệu, nhãn hiệu sản phẩm nông nghiệp hàng hóa đã được công nhận.

Để nâng cao tính cạnh tranh cho sản phẩm hàng nông sản đòi hỏi cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành nông nghiệp với ngành công thương. Các sản phẩm nông nghiệp ngoài phục vụ nhu cầu tiêu dùng trên địa bàn tỉnh còn hướng tới các địa phương khác trên cả nước và có thể xuất khẩu ra nước ngoài, do đó cần phải thực hiện sự liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp và nhà khoa học dưới sự hỗ trợ của nhà nước nhằm gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển ổn định, bền vững, tiến tới sản xuất hàng hóa quy mô lớn, hiện đại thì mới có thể đủ năng lực để đưa sản phẩm ra các thị trường lớn và làm gia tăng giá trị cho chuỗi sản xuất nông nghiệp.